De herkomst van woorden in de Nederlandse taal

Etymologie is eigenlijk taalkundige archeologie. Een etymoloog zoekt naar de herkomst van hedendaagse woorden. Hij zoekt in oude vormen van een taal of zoekt naar overeenkomsten van het woord in andere talen of hij kan concluderen dat een woord 'gewoon' nieuw is. Wat is de herkomst van Nederlandse woorden? Waar komt een bepaald woord vandaan en heeft het woord altijd dezelfde betekenis gehad? Allemaal vragen waar een etymoloog antwoord op probeert te geven.

Er zijn eigenlijk drie mogelijkheden voor de oorsprong van een Nederlands woord.

Erfwoordenschat

Veel talen, zoals het Grieks, Latijn, Germaans en zelfs het Indisch komen allemaal van één oertaal: het Indo-Europees. Het Nederlands stamt af van het Germaans. Het Nederlands is samen met het Duits, Engels en het Fries, een West-Germaanse taal. Het valt dan ook op dat deze vier talen best veel op elkaar lijken. Veel woorden hebben in deze vier talen dezelfde betekenis.

Er zijn dan ook veel woorden die het Nederlands heeft geërfd van het Germaans. Deze woorden, die afstammen van het Germaans, wordt de erfwoordenschat genoemd. Een voorbeeld van een woord uit de erfwoordenschat is het woord 'moeder'. Het Indo-Europese woord voor moeder was 'mater'. Dit woord is na eeuwen nog steeds goed herkenbaar in de afstammelingen van het Indo-Europees: van mother in het Engels tot aan madre in het Spaans.

Leenwoorden

Een tweede mogelijkheid voor de oorsprong van woorden in het Nederlands zijn woorden die niet rechtstreeks uit het Germaans komen, maar bijvoorbeeld uit het Latijn. Deze woorden worden leenwoorden genoemd. De Latijnse woorden zijn vaak via Franse woorden in het Nederlands opgenomen. Er zijn veel 'Franse' woorden in het Nederlands, denk bijvoorbeeld aan trottoir, portemonnee of ambulance.

Nieuwvormingen

Dit zijn woorden die niet in de bovenste categorieën vallen. Dit zijn woorden die nieuw bedacht zijn. Denk bijvoorbeeld aan woorden zoals 'bijstandsmoeder' of 'kakelvers'. Deze woorden zijn bedacht op het moment dat er behoefte aan was, het zijn volledig nieuwe woorden.